Η κατάποση στερεών και υγρών τροφών είναι ένας τομέας με τον οποίο ασχολείται η Λογοθεραπεία καθώς οι αρθρωτές, ο φάρυγγας και ο λάρυγγας αποτελούν βασικά στοιχεία της διαδικασίας της κατάποσης. Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία φυσιολογικής κατάποσης εξελίσσεται μέσα από την επιτυχημένη ολοκλήρωση των ακόλουθων σταδίων.
Φυσιολογική κατάποση – Στάδιο 1 (στοματικό προπαρασκευαστικό)
- Τροφή ή υγρό εισέρχεται στο στόμα
- Τα χείλη κλείνουν ερμητικά για να συγκρατήσουν την τροφή ή το υγρό
- Το σάλιο αναμειγνύεται με την τροφή για να την ενυδατώσει και να την μαλακώσει
- Γίνεται η μάσηση της τροφής με τις κυκλικές κινήσεις της κάτω γνάθου και τις πλευρικές κινήσεις της γλώσσας
- Η γλώσσα συλλέγει την τροφή γύρω από το στόμα, σχηματίζοντας μαζί με την υπερώα και τα μάγουλα τον βλωμό
- Το υγρό συλλέγεται από τη γλώσσα κεντρικά. Η άκρη της γλώσσα έρχεται σε επαφή με το φατνίο και οι πλευρές της γλώσσας ακουμπούν πλευρικά τα δόντια
- Η ράχη της γλώσσας κινείται ανοδικά και εφάπτεται με τη μαλακή υπερώα (κρέμεται), που χωρίζει τη ρινική από τη στοματική κοιλότητα
- Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου ο λάρυγγας είναι σε ανάπαυση, η αεροφόρος οδός είναι ανοιχτή και η ρινική αναπνοή συνεχίζεται
Φυσιολογική κατάποση – Στάδιο 2 (στοματικό)[εκούσια κατάποση <1-1,5 sec]
- Η γλώσσα πιέζει το βλωμό στη σκληρή υπερώα και τον κινεί προς το φάρυγγα
- Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα:
Α) την ενεργοποίηση του αντανακλαστικού κατάποσης και την αρχή του φαρυγγικού σταδίου
Β) την ανύψωση και απόσυρση της μαλακής υπερώας, η οποία εφάπτεται στα πρόσθια
φαρυγγικά τοιχώματα - Η αναπνοή είναι δυνατή σ’ αυτό το στάδιο
Φυσιολογική κατάποση – Στάδιο 3 (φαρυγγικό)[αυτόματη κατάποση <1 sec]
- Το σώμα της γλώσσας πιέζει την τροφή ή το υγρό πάνω από το πίσω μέρος της γλώσσας στον φάρυγγα
- Η αεροφόρος οδός κλείνει για να αποτρέψει την είσοδο τροφής ή φαγητού στο λάρυγγα. Η προστασία της αεροφόρου οδού επιτυγχάνεται με τις ακόλουθες ανατομικές αλλαγές:
Α) ο λάρυγγας κινείται προς τα πάνω και έξω αναγκάζοντας την επιγλωττίδα να κατέβει πάνω από την είσοδο της αεροφόρου οδού
Β) μέσα στο λάρυγγα, οι δύο φωνητικές χορδές εφάπτονται για να σχηματίσουν μια τέλεια στεγανοποίηση της αεροφόρου οδού και σταματά η αναπνοή - Ο σφιγκτήρας που χωρίζει τον φάρυγγα από τον οισοφάγο χαλαρώνει για να επιτρέψει να περάσουν τα υγρά ή οι τροφές στον οισοφάγο
- Τότε ο λάρυγγας κατεβαίνει στην θέση ανάπαυσης. Ο ασθενής εκπνέει και η φυσιολογική αναπνοή επανέρχεται.
Φυσιολογική κατάποση – Στάδιο 4 (οισοφαγικό)[αυτόματα 8-20 sec]
- Ο βλωμός μεταφέρεται μέσω περιστάλσεων στο στομάχι
πηγή: “Δυσφαγία, Δυσφασία, Δυσαρθρία” Πρώιου (2003)